Ook Kerst voor Pavel, zondag 29 december, deel 10.
Vandaag gaan we weer terug naar Nederland. De paar dagen dat we hier geweest zijn hebben we allemaal genoten. Zo heeft Erik het in een soort dankwoord aan het eind het diner gisteravond verwoord, eerst in het Frans, later in het Nederlands en daarna door Aleksei vertaald in het Oekrains.
Vanmorgen vertrekken we om 10 uur. We hebben dus alle tijd om op ons gemak te ontbijten, onze spullen klaar te maken en afscheid te nemen van Pierre en de opa en oma van Michel. Michel en Nina gaan met ons mee. Op deze manier kunnen we morgenavond oud en nieuw met hen vieren. Michel blijft daarna nog een paar dagen in Nederland.
Om 10 uur staat de bus klaar. Het zijn dezelfde chauffeurs als de vorige keer. Het is weer gezellig in de bus. Nederlands en Oekrains worden door elkaar gesproken. Pavel heeft aangegeven dat hij Nederlands wil leren. Erik heeft gezegd dat we eerst met het revalidatiecentrum gaan praten. Want stel dat hij langer bij ons blijft om te revalideren, dan zal hij naar school moeten. Pavel vraagt hoe dat dan moet. Erik legt uit dat er nog een jongen in ons dorp woont in rolstoel en dat hij elke dag met een rolstoelbus naar en van school wordt gebracht. Pavel geeft aan graag met die jongen kennis te willen maken. Peter zegt dat dit zeker zal gebeuren als hij in rolstoel in het dorp is gesignaleerd.
Ook nu kunnen wij dankzij twee chauffeurs gewoon doorrijden. We houden geen pauze tussen de middag om te eten: er is een grote hoeveelheid broodjes en ander lekkers aan boord. De chauffeur die niet rijdt zorgt dat onze lunch klaar staat achter in de bus. En wij kunnen er langs lopen en van het buffet pakken wat we willen.
Om 17 uur rijden we ons dorp binnen. De bus stopt voor ons huis. Pavel verlaat de bus via de lift. Daarna pakken we allemaal onze koffer onder uit de bus. We nemen hartelijk afscheid van beide chauffeurs. Peter, die snel naar binnen is gelopen heeft voor alle twee een blik met Fryske Dúmpkes en een pak stroopwafels en een stuk Old Amsterdam. Ze zijn heel verrast.
Aleksei heeft afgesproken dat hij bij mij blijft slapen, zodat we samen voor Pavel kunnen zorgen. Dus gaan Aleksei’s spullen mee naar mijn kamer.
Er is even discussie wat we met het eten gaan doen. We zijn nu met zijn zevenen, even snel iets klaarmaken ziet niemand zitten. We besluiten iets bij de lokale Chinees op te halen. Erik bestelt het telefonisch met de afspraak dat we het over anderhalf uur ophalen.
Nina en Michel ruimen hun spullen op, wij helpen Pavel dat te doen en ruimen daarna onze spullen op. Omdat Pavel alleen met Aleksei en mij kan praten trekken wij voortdurend met hem op. Ik zie nog meer hoe belangrijk het was om Oekrains te leren, ook al deed ik het voor mijn plezier!
Erik haalt onze bestelling bij de Chinees op. En dan blijkt dat Pavel nog nooit Chinees eten heeft gehad. Het bestaat wel in Oekraïne, maar Pavel heeft het nooit gegeten. Het is dus voor Pavel een volkomen nieuwe ervaring. We hebben voor zeven personen allerlei verschillende gerechten met nasi, bami en witte rijst. Pavel wil alles proberen en vindt alles lekker.
Na afloop van het eten praten Peter, Erik, Aleksei en ik met Pavel door over zijn verwachtingen voor de revalidatie. We willen graag voor het gesprek met het revalidatiecentrum een beetje een indruk hebben wat Pavel verwacht. Hij heeft een medische brief bij zich vanuit het revalidatiecentrum waar hij in de Oekraïne was. Die heeft hij zelf niet gelezen. Aleksei vraagt ons wat wij daar van vinden. Wij vertellen dat als hier een specialist of een ziekenhuis of een revalidatiecentrum een brief meegeeft dat die altijd open is zodat je hem kan lezen. Eigenlijk gaat alles tegenwoordig via internet, ook die brieven kan je gewoon lezen. We vertellen ook dat je op internet je hele dossier in kunt zien. Aleksei en Pavel zijn verbaasd. Misschien is dat iets dat geldt in Nederland, maar in de Oekraïne kennen ze dat nog niet op grote schaal, kennelijk.
Wij zeggen dat het prima is als Pavel de brief open maakt. Niemand in Nederland zal daar negatief op reageren. Pavel gaat de brief van zijn kamer halen. Peter heeft al een mesje gepakt om de brief netjes open te maken. “Je hoeft niet bang te zijn voor reacties, Pavel, in ieder geval gaan of Erik of Peter mee en zeker Aleksei en Almar om te vertalen.”
Met een beetje schroom maakt Pavel de brief open. Hij geeft hem aan Aleksei. Aleksei geeft hem terug en gaat naast hem zitten en samen lezen ze de brief. Pavel schrikt terwijl hij de brief leest, dat is zichtbaar. Als ze uitgelezen zijn begint Pavel zachtjes te huilen. Aleksei slaat zijn arm om hem heen en streelt hem over zijn rug. Ondertussen schuift hij de brief naar mij toe. Ik lees hem snel door. Ik begrijp niet alles, maar wel dat de artsen in Oekraïne inschatten dat er 50% kans is dat Pavel weer kan lopen. Hij heeft een gedeeltelijke dwarslaesie, dat begrijp ik wel en functieherstel is wel degelijk mogelijk maar niet zeker. Ik vertaal de brief voor Erik en Peter in het Nederlands. Ik ga daarna aan de andere kant van Pavel zitten en sla ook mijn arm om hem heen. Ik vraag Pavel mij aan te kijken. “Pavel, waar schrik jij van? Van die 50%?”
Pavel knikt met zijn betraande ogen. Ik zie een 14-jarige jongen voor me, bijna mijn leeftijd, iets jonger, die door een belachelijke oorlog in een rolstoel zit en mij met tranen in de ogen toegeeft dat hij schrikt omdat hij leest dat de kans dat hij weer kan lopen op 50% wordt ingeschat. Ik heb het er zelf ook moeilijk mee. Het is bijna onvoorstelbaar wat Pavel is overkomen, toch is het gebeurd. Nu moet ik Pavel helpen.
“Weet je, Pavel, die 50% is een theoretische kans. Of je aan de ene of de andere kant van de 50% terecht komt, hangt niet alleen van dokters af. Dat hangt ook van jou af. Ik weet dat dit soort dingen sterk beïnvloed worden door de wil van degene waar het om gaat. Je moet nu in jezelf geloven, je moet er nu voor gaan! We gaan volgende week naar het revalidatiecentrum. Dan gaan we praten met als doel: Kan Pavel hier weer leren lopen? Ik ken je nu een paar dagen, ik geloof in jou, Pavel. En op onze steun kan je rekenen. We gaan je helpen! Geloof je mij?”
Aleksei kijkt me dankbaar aan. Pavel haalt met zijn hand de laatste tranen weg. “Dank je wel, Almar. Ik wist het al wel. Ze hadden gezegd dat de kansen om weer te kunnen lopen half-half zijn. Toch is het anders als je dat leest. En in een ander land. Gelukkig heb ik Aleksei en jou, en mijn oom en tante en nichten en Erik, Peter en Nina. Iedereen is zo aardig voor mij. Ik hoop dat je gelijk hebt. En ik zal er zeker voor gaan. Ik ben nooit een sportieveling geweest. Maar kunnen lopen is toch wel heel fijn!”
“Ik geloof dat jij hier weer lopend weg kunt, Pavel. Dat geloof ik zeker.” Ik kijk Aleksei aan. “Pavel, wat je wilt kan je. Echt, wat je wilt kan je. Ga er voor. En als het niet lukt heb je in ieder geval alles gedaan wat je kunt. Het zal je lukken. Dat ben ik met Almar eens.” voegt Aleksei toe.
Erik en Peter zitten er met een vragend gezicht bij. Snel vertel ik hen wat er gebeurd is.
We praten nog even door over wat er met het revalidatiecentrum is afgesproken. Volgende week kunnen we een afspraak maken op heel korte termijn, hebben ze beloofd. Aleksei zal de brief samen met mij in het Nederlands vertalen. En dan gaan in ieder geval of Erik of Peter en Aleksei en ik mee. Pavel staat er niet alleen voor.
Als we Pavel in bed hebben geholpen bedankt hij ons met een knuffel. “Het is goed, Pavel, Almar en ik zijn er voor jou.” zegt Aleksei.
Als Aleksei en ik in bed liggen praten we hier nog even over door. Het is wel bij ons binnengekomen. We voelen ons ook machteloos. Volgende week het revalidatiecentrum afwachten.